انواع طرح فرش ماشینی
در گذشته های خیلی دور فرشها به صورت ذهنی بافت بوده اند. بعد بازگشت سالیان نقشه کشی رونق گرفت وبه یک شغل تبدیل شد.برخی از این طرح ها از دین وارد نقشه کشی شده اند. مثلا طرح گنبد شیخ لطف الله یا طرح محرابی که هردو به مسجد اشاره میکند. برخی از طرحها نیز با توجه به زندگی زمان قدیم طراحی شده است مثل طرح شکارگاهی
فرش از اجزای مختلفی تشکیل شده است. برای کسب اطلاعات درمورد اجزای فرش اینجا کلیک کنید.
- طرحهای فرش ایران به طور کلی به 19 گروه اصلی تقسیم بندی میشود:
گروه اول:طرح های اثار باستانی و ابنیه اسلامی
شامل طرحهایی است که از نقوش و اشکال تزیینی بناها ، عمارت ها و کاشیکاریها ی انها اقتباس شده است.طراحان فرش بنا به سلیقه خود تغییراتی در ان انجام میدهند اما ساختار و تشابه طرح با طرح اصلی نقوش حفظ میشود.معروف ترین طرحهای این گروه:گنبد مسجد شیخ لطف الله اصفهان ، تخت جمشید شیراز ، مسجد امام اصفهان ، طاق بستان ، مسجد جامع اصفهان ، و غیره.
گروه دوم:طرحهای شاه عباسی
اسامی تمامی طرحهای شاه عباسی به خاطر به کار رفتن طرح گل شاه عباسی در ان است .گلهای شاه عباسی به همراه بند های ختایی و گاه تلفیقی با اسلیمی ها انواع مختلفی از طرحها را می افریند.
انواع طرحهای این گروه عبارتند از: شاه عباسی لچک ترنج، شاه عباسی افشان، شاه عباسی درختی، شاه عباسی شیخ صفی، شاه عباسی جانوری، شاه عباسی هفت رنگ و غیره .
گروه سوم:طرح های اسلیمی
فرم اصلی این طرح ها بر پایه گردش منظم و نقوش اسلیمی است. از معروف‌ترین آن می‌توان به اسلیمی دهان اژدها اشاره کرد. انواع دیگر عبارتند از:اسلیمی بندی، اسلیمی افشان، اسلیمی کهکشانی، اسلیمی لچک و ترنج و ...اسلیمی انواع بسیار زیاد دارد و معمولاً در بیشتر قالبها این طرح تکرار می‌گردد، اما در بعضی فرشها این طرح مسلط است.
گروه چهارم:طرح های اقتباسی
ایرانیان با هوش و ذکاوت و خلاقیت خود از طرحهای فرش مناطق مرزی ایران و کشورهای همسایه الهام گرفته و طرح هایی خلق کردند که به خاطر شباهت ان به طرحهای کشورهای همسایه طرح اقتباس شده یا اقتباسی نام گرفت.
گروه پنجم:طرح های افشان
اشکال و اجزا تشکیل دهنده بیشتر طرحها به صورت پیوسته و بدون انقطاع ترسیم میشود در حالی که در طرح افشان اجزاء تشکیل دهنده طرح به صورت پراکنده و جدا از هم ولی با فاصله منظم از یکدیگر طراحی می‌گردند. در این طرح همهٔ بند و گل و برگ‌ها در متن فرش به صورت افشان و پراکنده بوده و هیچ‌کدام از گل و برگ‌ها دارای قرینه نمی‌باشند. معروف‌ترین این طرحها عبارتند از: افشان دست گل، افشان شاخه پیچ، افشان اسلیمی، افشان شاه عباسی و گل‌فرنگ
گروه ششم:طرح واگیره ای یا بندی
هنگامی که جزء کوچکی از طرح در متن فرش در جهات طولی و عرضی تکرار شده و به وسیلهٔ گیره به یکدیگر متصل شوند، به طرح بندی نامیده می‌گردد.
گروه هفتم:طرح بته ای یا بته جقه
از طرحهای معروف و موفق در طرح قالی، که علاوه بر ایران در هندوستان نیز رواج دارد. اندازهٔ بته‌ها متفاوت است. گاه آنچنان بزرگ است که چند بته برای کل فرش کافی است ولی در بیشتر موارد بته‌ها با اندازه‌های کوچک در ردیف‌های موازی در متن فرش یا در حاشیهٔ قالی دیده می‌شوند.
معروف‌ترین طرحهای بته‌ای عبارتند ازبته جقه یا مادر بچه ،بته ترمه ، بته سرآبندی، بته افشار، بته قلمکار اصفهان ، بته کردستانی یا هشت پر، بته خراسان و بته میری
گروه هشتم:طرح درختی
اشکال درختان و شاخ و برگ و بوته‌ها، عناصر اصلی این طرح هستند. گاه در میان شاخ و برگ درختان، حضور پرندگان، و در پایین طرح حیوانات وحشی در حال چرا و استراحت دیده میشود. به این‌گونه طرحها، طرح درختی حیوان دار گویند. اگر در طرح، شکارچیان در حال صید باشند به طرح درختی شکارگاه مرسوم می‌گردد. اگر میانهٔ فرش دارای برکهٔ آب با رنگ فیروزه‌ای باشد، طرح را درختی سبزی کاری یا آب نما گوییم.
این طرح در بینبافندگان ،کاشان ، تبریز ، قم و تهران، طرفدار داشته. حال آنکه تصویر درخت را بسیاری از کشورهای اروپایی به فال نیک می‌گیرند و آن را نشانهٔ تداوم عمر و خوشبختی و سعادت می‌دانند.
گروه نهم:طرح ترکمن
طرحهای ترکمن درگروه نقوش هندسی قرار دارند و به صورت ذهنی بافته می‌شوند.
گروه دهم :طرح شکارگاه
بنیاد اصلی این طرحها نمایش صحنه‌های شکار و شکارگاه است. به نحوی که در قسمت‌های مختلف طرح یک سوار کار با وسیله‌ای همانند تیر و کمان یا نیزه مشغول شکار آهو یا سایر جانوران است.
گروه یازدهم:طرح گل فرنگ
کلیه طرحهای این گروه بر مبنای گلهای رنگارنگ چند پر، گلدان‌های فرنگی و گلهای طبیعی به ویژه گل رز با رنگ‌های بسیار روشن نظیر زرد، آبی و سرخ میباشد.
گروه دوازدهم:طرح های قابی (خشتی)
متن فرش با اشکال هندسی، مربع و لوزی، شبکه بندی می‌شودو؛ و در داخل هر یک از این خانه‌ها نقش مایه‌هایی از قبیل گلدان گل، بته، شاخهٔ گل، درختانی مانند سرو و بید پرندگان و … به‌طور مجرد ترسیم می‌گردند. هر خانه از لحاظ شکل و محتوا از خانهٔ مجاور متمایز است، این طرحها را قاب قابی یا قاب خشتی می‌نامند. در این طرح متن قالی دارای چند ضلعی‌های منظم و غیر منظم می‌باشند. از معروف‌ترین طرحهای آن می‌توان به قاب قرآنی، قاب بختیاری، قاب تصویری، قاب اسلیمی و … اشاره کرد.
گروه سیزدهم:طرح گلدانی
طرحی زیبا و دلپسند، شکل گلدانی مزین به شاخه‌های گل، عنصر اصلی و غالب طرح است. اندازه‌های گاهی بزرگ و واحد گاهی کوچک با ردیف‌هایی موازی تمامی فرش را پوشش می‌دهد.
گروه چهاردهم:طرح ماهی در هم
طرحی اصیل؛ زیبا و کنایه دار. درون مایه تشکیل دهندهٔ آن نقش ماهی را به یاد می‌آورد. طرحی سرچشمه گرفته از شرق ایران که به مرور گسترش یافته و در خراسان، کردستان و اراک مورد توجه است. گروه‌های فرعی عبارتند از: ماهی هراتی، ماهی فراهان، ماهی زنبوری، ماهی کردستان و زیره ماهی
گروه پانزدهم:طرح محرابی
طرح اصلی در این گروه بر مبنای محراب است. مکانی که در مساجد، مکان نمازگزاردن امام جماعت است. دراین طرحها معمولاً محراب را با تزییناتی از قبیل قندیل، گلدان وحتی درختچه‌های کوچک می‌پوشانند و گاه دو طرف محراب را با ستون‌های بزرگی که سقف محراب بر روی آن قرار دارد نشان میدهند. انواع طرحهای این گروه عبارتند از: محرابی قندیلی، محرابی گلدانی و محرابی درختی
گروه شانزدهم:طرح محرمات
در این طرح تمامی متن فرش از جهت طولی به ردیف‌های موازی تقسیم گشته و داخل این ردیف‌ها با نگاره‌هایی همچون بته جقه، انواع اسلیمی یا ختایی و گل و برگ‌های دیگر تقسیم می‌گردد. در واقع متن فرش به صورت راه راه میباشد محرمات بته جقه ای معروف‌ترین طرح این گروه است.
گروه هفدهم: طرحهای هندسی
کلیه نقوش از اشکال هندسی است و با استفاده از خط‌های زاویه دار ساخته می‌شوند. مانند: هندسی کف ساده، هندسی جوشقان، هندسی خاتم شیراز، هندسی لچک و ترنج و هندسی قابی
گروه هجدهم:طرح های ایلی و عشایری
این طرح توسط عشایر بافته میشود که به صورت دهنی صورت میگیرد و قرینگی در ان وجود ندارد.که همین مورد از عوامل زیبایی در این فرش میباشد.
گروه نوزدهم:طرحهای تلفیقی
این طرحها به مرور زمان وبا ادغام شدن طرحهای مختلف به وجود آمده. برخی از طرحهای تلفیقی به جهت تلفیق زیبا و صحیح نقوش مختلف از جذابیت بالایی برخوردارند. برخی دیگر ناشی از تلفیق نابهنجار چند طرح می‌باشند. گونه‌های مختلفی از طرحهای تلفیقی را می‌توان نام برد مانند ، تلفیقی دسته گلی، تلفیقی گل فرنگ، تلفیقی هندسی
